เกี่ยวกับโปรแกรม

โปรแกรมคอมพิวเตอร์สำหรับกระตุ้นการรู้คิดแบบหลายองค์ประกอบ

ในผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมระยะเริ่มแรก

 

ผู้พัฒนา

           นายคณิติน จรโคกกรวด
           นิสิตปริญญาเอก หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการวิจัยและสถิติทางวิทยาการปัญญา วิทยาลัยวิทยาการวิจัยและวิทยาการปัญญา มหาวิทยาลัยบูรพา

           ติดต่อ [email protected]

 

คำชี้แจง

            คู่มือสำหรับผู้นำกลุ่มโดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์สำหรับกระตุ้นการรู้คิดแบบหลายองค์ประกอบ (CMCS) นี้ เป็นเครื่องมือหนึ่งสำหรับเพิ่มความสามารถด้านการรู้คิดในผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมระยะเริ่มแรก

 

วัตถุประสงค์

            เพื่อเพิ่มความสามารถด้านการรู้คิด ได้แก่ การเรียนรู้ ความจำ ภาษา มิติสัมพันธ์ ทักษะพิสัย การบริหารจัดการของสมอง และส่งเสริมอารมณ์ความรู้สึกทางบวก

 

ประโยชน์ของโปรแกรม

          ผู้สูงอายุที่มีภาวะการรู้คิดบกพร่องระยะเริ่มแรก มีการรู้คิดที่ดีขึ้น เกิดการรวมกลุ่มในการดำเนินกิจกรรมร่วมกันระหว่างผู้สูงอายุภายในชุมชนส่งผลต่อสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและสุขภาพจิต มีส่วนร่วมในชุมชนและท้องถิ่น และยังส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุให้ดีขึ้น

 

คุณสมบัติของผู้นำโปรแกรมไปใช้

1.   จบการศึกษาระดับปริญญาตรี สาขาที่เกี่ยวข้องกับวิทยาการปัญญา (Cognitive science) จิตวิทยา กิจกรรมบำบัด พยาบาล หรือประสาทจิตวิทยา

2.   ผู้เชี่ยวชาญด้านวิทยาการปัญญา และสาขาที่เกี่ยวข้อง เช่น นักจิตวิทยา นักประสาทจิตวิทยา นักกิจกรรมบำบัด พยาบาลผู้สูงอายุ พยาบาลสุขภาพจิตและจิตเวช

3.   นักวิจัยด้านวิทยาการปัญญา นักวิจัยด้านผู้สูงอายุ นักวิจัยด้านสุขภาพจิตและจิตเวช

4.   ผู้ที่ผ่านการฝึกอบรมและฝึกปฏิบัติการบำบัดด้วยการกระตุ้นการรู้คิด (Cognitive stimulation therapy) ในผู้สูงอายุ

 

คุณสมบัติของผู้ใช้

1.   ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมระยะเริ่มแรก หรือมีความบกพร่องทางการรู้คิดในด้านใดด้านหนึ่ง เช่น การเรียนรู้ ความจำ ภาษา มิติสัมพันธ์ ทักษะพิสัย การบริหารจัดการของสมอง รวมถึงผู้ที่มีปัญหาด้านอารมณ์ความรู้สึก

2.   ไม่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นภาวะสมองเสื่อมระดับรุนแรง

3.   ไม่มีข้อบกพร่องด้านการมองเห็น

4.   ไม่มีข้อบกพร่องด้านการได้ยิน

5.   ไม่มีความพิการทางร่างกายจนไม่สามารถใช้อุปกรณ์คอมพิวเตอร์แท็บเล็ตได้

 

อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง

1.   แท็บเล็ตคอมพิวเตอร์ขนาดหน้าจอ 10 นิ้วขึ้นไป ระบบปฏิบัติการแอนดรอย (Android) ความละเอียดอย่างน้อย 1024x768 pixel มีหน่วยความจำชั่วคราว 4 GB ขึ้นไป และมีพื้นที่คงเหลือสำหรับติดตั้งโปรแกรมอย่างน้อย 100 MB

2.   หูฟังแบบมีสายหรือไร้สาย รองรับการใช้งานทั้งหูซ้ายและขวา สามารถปรับระดับความดังได้

3.   หน้าจอหรือเครื่องฉายภาพขนาดใหญ่อย่างน้อย 32 นิ้ว

4.   ลำโพง

5.   ไมโครโฟน (ขึ้นอยู่กับลักษณะห้องหรือบริเวณที่จัดกิจกรรม)

 

แนวคิดและรูปแบบของกิจกรรม

โปรแกรมสำหรับกระตุ้นการรู้คิดแบบหลายองค์ประกอบในผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมระยะเริ่มแรก พัฒนานาขึ้นตามแนวคิดการบำบัดด้วยการกระตุ้นการรู้คิด และการฝึกด้วยการกระตุ้นพหุประสาทสัมผัส มีแนวคิดและหลักการดังนี้

      การบำบัดด้วยการกระตุ้นการรู้คิดประยุกต์แนวคิดของ Spector (2003) เป็นการกระตุ้นด้านจิตใจ ให้บุคคลรับรู้ถึงศักยภาพของตนเอง โดยไม่มองว่าตนเองขาดหรือมีความบกพร่อง มุ่งเน้นการส่งเสริมแนวคิดใหม่ ความคิดใหม่ และการเชื่อมโยงที่เพิ่มมากขึ้น ซึ่งหลักในการกระตุ้นการทำงานของสมองใน 3 ส่วนดังนี้ 1) กระตุ้นความจำโดยใช้การเชื่อมโยงความจำเดิมมาสู่ความเป็นปัจจุบัน ให้สิ่งกระตุ้นเร้าเพื่อช่วยการระลึกได้ เช่น เสียงหรือภาพ การใช้ความต่อเนื่องและความสม่ำเสมอระหว่างกิจกรรมในแต่ละครั้ง การระลึกได้นั้นอาจมีความคลุมเครือไม่จำเป็นต้องชัดเจนถูกต้อง ใช้การแสดงความคิดเห็นมากกว่าการตัดสินถูกผิด (ซึ่งอาจสนับสนุนการตรวจสอบความถูกต้องของแนวคิดนั้น) ใช้การรับรู้สิ่งรอบตัวตรงกับความเป็นจริง 2) กระตุ้นภาษาโดยใช้ชื่อระลึกชื่อของบุคคลและสิ่งของ รวมถึงการจัดกลุ่มหมวดหมู่ การคิดเกี่ยวคำและความสัมพันธ์ของคำ 3) กระตุ้นการบริหารจัดการ (Executive) โดยใช้การบอกความเหมือนหรือความต่างของสิ่งต่างๆ การวางแผนและลำดับขั้นตอน การเชื่อโยงความสัมพันธ์ของคำ และการจัดกลุ่มหมวดหมู่ของสิ่งของ

การบำบัดด้วยการกระตุ้นการรู้คิดมีหลักการพื้นฐานในการดำเนินกิจกรรมดังนี้ 1) กระตุ้นสมอง 2) คิดสิ่งใหม่อย่างเชื่อมโยง 3) เน้นความเป็นปัจจุบัน 4) เน้นความคิดเห็นมากกว่าข้อเท็จจริง 5) การใช้ความทรงจำต่อเหตุการณ์ปัจจุบัน (6) การเคลื่อนไหวทางกาย 7) เสนอสิ่งกระตุ้นเร้าและกิจกรรมเพื่อช่วยให้เกิดการระลึกและการจดจ่อ 8) ความต่อเนื่องและสม่ำเสมอ 9) การเรียนรู้จากภายใน 10) กระตุ้นภาษา 11) กระตุ้นหน้าที่บริหารจัดการ 12) ยึดบุคคลเป็นศูนย์กลาง และ 13) การให้เกียรติ

            การกระตุ้นพหุประสาทสัมผัส เป็นการกระตุ้นการรับรู้ทางการมองเห็นและการได้ยินเสียง โดยใช้แนวคิดของการฝึกการปรับลำดับ (Temporal order judgement training) เพื่อฝึกการใส่ใจในการแยกสิ่งเร้าทั้งภาพและเสียงที่มีลำดับและเวลาเป็นเงื่อนไข (Setti et al., 2014) และแนวคิดของการฝึกการรับรู้เสียงและภาพ (Audio-visual perceptual training) เพื่อฝึกการแยกแยะสิ่งเร้าที่ต้องประมวลผลพร้อมกัน (Multisensory integration) (Yang et al., 2018)